Als je niet op de goede plek staat binnen je familiesysteem. Je staat niet op je kindplek, maar op de plek van je ouders. Vanuit je overlevingsmechanisme ben je dit over gaan nemen, omdat een of beiden ouders fysiek of emotioneel niet goed voor je konden zorgen. Als kind, wordt je dan heel snel volwassen en neemt deze zorg over, puur uit nood en onbewust voor je interne veiligheid. Dan kan er parentificatie ontstaan.

Omdat veel mensen dit niet weten en niet kunnen ontdekken waar bepaalde patronen vandaan komen, heb ik er een uitgebreid stuk aan gewijd. Misschien heb je er iets aan, of ken je iemand met deze patronen, dan heb je gelijk ook iets aan de tools.

Parentificatie houdt in dat je als kind de zorgende rol overnam van je ouders, omdat zij (emotioneel) niet in staat waren de verantwoordelijkheid voor de rol als ouder te dragen. Er is nog weinig te vinden over deze term, maar er zijn genoeg mensen die zich over-verantwoordelijk voelen en teveel van anderen in hun omgeving blijven overnemen terwijl dit niet van hen, niet hun zorg of hun verantwoordelijkheid is.

Het heeft er ook mee te maken met dat jij je als kind, als jij de verantwoordelijkheid of zorg van één van je ouders, onvrijwillig onbewust overnam, je je weer meer veilig kon gaan voelen, vanuit de controle die je erover had. Als iedereen in het gezin voor je gevoel in harmonie kon zijn, dan kon je tenminste even uitrusten en was je ‘veilig’.

Ook al ging deze zorg ten koste van jezelf, als kind neem je de rol over als één van de ouders hem laat liggen. Dat ligt er ook nog vaak aan welke plek het kind in het gezin in neemt en hoeveelste kind je bent.

Kort samengevat:

• Vaak parentificeert een kind zich met één van de ouders als die zijn plek niet inneemt en geen verantwoordelijkheid draagt voor het ouderschap naar het kind. Een kind is grenzeloos loyaal naar zijn ouders, wat zij ook doen. Het kind leert voor zichzelf te zorgen en soms ook voor de andere kinderen of de ouder.
• Een kind is voor overleving afhankelijk van de volwassenen om hem heen: voor eten, onderdak en liefde. Als hij of zij dat niet genoeg krijgt, dan moet het kind zelf regelen dat hij het krijgt en dan gaat hij of zij vaak de zorg overnemen of zichzelf in allerlei bochten wringen zodat aan deze behoeften wordt voldaan, ook al gaat het ten koste van het kind zelf.
• Het kind zorgt voor de ouders of één van de ouders in plaats van andersom. Dit ‘zorgen voor’ gaat over praktische dingen of emotionele zaken. Maar het kan ook zijn dat het kind te allen tijde de behoeftes van de ouder wil vervullen als de ouders dit vragen aan hun kind.
• Kinderen zijn eager to please. Als ouders (onrealistische) verwachtingen hebben of incompetent zijn, voelen kinderen dit haarfijn aan. Hooggevoelige kinderen zijn hier extra gevoelig voor omdat zij makkelijker kunnen invoelen wat de ouder nodig heeft, het kind leert hierdoor sterk te anticiperen op de omgeving.
• Een kind voelt gevoelens en emoties van anderen aan, voelt de sfeer in huis en neemt deze over alsof het van haar is. Vanuit deze overlevingspatronen leert het haar aandacht op de omgeving te richten en verantwoordelijkheid te ontwikkelen waardoor het niet meer haar eigen behoeftes kan voelen of hiernaar kan handelen. Het zet zichzelf helemaal opzij om erkenning op bestaansrecht en liefde te krijgen.

Terwijl ouders, systemisch gezien, horen te geven en kinderen horen te nemen. Als kinderen genoeg liefde en aandacht krijgen, stroomt de liefde gemakkelijker door naar de volgende generaties, kunnen zij als ouders ook hún kinderen makkelijker liefhebben.

De liefdesstroom van generatie op generatie wordt verstoord als er tekort is aan doorgegeven liefde door trauma of uitsluiting, de dood bijvoorbeeld. Als er onverwerkte processen zijn bij de gezinsleden, overgenomen van vorige generaties, dan stroomt het niet meer door en het resultaat hiervan is dat anderen vaak op de verkeerde plek komen te staan om de ‘gaten te dichten’.

Grenzen vervagen tussen de ouder en het kind. Als ouders als kind tekort hebben ervaren in hun leven, en zij hebben nooit geleerd dit aan zichzelf te geven of daar verantwoordelijkheid over te nemen, dan kunnen zij deze behoefte onbewust neerleggen bij hun eigen kinderen. Dit noemen ze systemisch gezien een verstrikking. Ouders geven het leven aan hun kind en een kind neemt.

Als een kind genoeg liefde en aandacht heeft gekregen, heeft het als volwassene genoeg om door te geven aan zijn kinderen, dan stroomt de liefde zeggen we dan vanuit het opstellingenwerk. Maar als er tekort aan liefde en aandacht was, kunnen volwassenen behoeftig blijven totdat zij leren dit tekort aan zichzelf te geven en daar de volledige verantwoordelijkheid over te nemen. In plaats van dit te verlangen van hun partner, hun kind of de buitenwereld.

Als je leert om dit aan jezelf te geven, kom je los van je slachtofferschap en krijg je weer verbinding met je innerlijke kracht en je hart. Hooggevoelige kinderen en volwassenen hebben een natuurlijk talent om de woordeloze onderstroom op te pikken, soms is dit in parentificatie de enige communicatie waar zij op inspelen en naar handelen, om van hun omgeving wel de erkenning en waardering krijgen.

Dan wordt dit gedrag een patroon en zullen zij vanuit dit overlevingsmechanisme in de eerste jaren het gevoel krijgen dat ze het goed doen. Als je als kind dit patroon hebt opgebouwd, dan krijg je hier later in je volwassen leven enorm veel last van, want je hebt tekort aan interne veiligheid opgebouwd, deze heb je in je omgeving gezocht, waar je deze nooit kunt krijgen. Maar je hebt vaak ook een vergroot verantwoordelijkheidsgevoel, voelt behoeftes van anderen en gaat hiernaar handelen en kunt je eigen behoeftes niet (er)kennen. Tevens vind je vaak een behoeftige partner waarin dit mechanisme herhaald wordt.

Vaak zie je bij parentificatie dat er snel grenzen worden overschreden, wat kan leiden naar burn-out en depressieve klachten. Er is teveel van deze kinderen gevraagd, waardoor zij als volwassenen nog steeds overcompenseren in allerlei rollen en prestatiegericht worden. Het kan zijn dat er extreme overbelasting is geweest in je kindertijd als er vaak vele grenzen zijn overschreden. Dan kan het zijn dat je een ontwikkelingsachterstand opbouwt, die je later wel weer in kan halen als je bewust wordt van je patronen en hier vrij van probeert te worden.

Als je jezelf bevrijdt:

Als je aan de slag gaat met jezelf door systemisch werk en oefeningen zodat je leert jezelf bewust vrij te maken van deze innerlijke en systemische patronen, dan:

• Als je leert los te komen van dit overlevingsmechanisme, dan kan de parentificatie ook constructief uit gaan pakken.
• Als je bewust wordt dat je niet voor iedereen verantwoordelijk hoeft te zijn of dit over hoeft te nemen, kun je goed leren zelf verantwoordelijkheidsgevoel te dragen over je eigen leven, over je eigen gelukkig zijn.
• Je hebt leren invoelen wat de behoeftes van anderen zijn, je voelt in de onderstroom, maar als je je bewust bent geworden, kun je ook kiezen of je hier wel of niet iets mee gaat doen in het moment. Over-verantwoordelijkheid zijn voor anderen en dit sterk blijven voelen, lijdt tot overbelasting en burn-out.
• Je maakt jezelf onmisbaar en wil de wereld redden, je hebt een sterk onrechtvaardigheidsgevoel en vecht voor anderen, daarbij vergeet je jezelf. De prijs voor dit overlevingsmechanisme die je betaalt is groot, voor jezelf. Je wordt nooit beloond, krijgt niet de erkenning waar je naar verlangt en je leert dit uiteindelijk aan jezelf te geven, je moet je eigen ‘gaten’ leren opvullen.
• Je eigen verantwoordelijkheden dragen in je volwassen leven, zelf voor je eigen geluk en gezondheid gaan zorgen.
  Veel geparentificeerde mensen zijn uitermate rechtvaardig, verantwoordelijk, behulpzaam, open en zelfstandig.
• Als je los bent gekomen van dit pijnlichaam en jezelf vrij hebt gemaakt van dit overlevingsmechanisme, kun je de kwaliteiten die je hierin ontwikkeld hebt, positief inzetten in je leven.
• Je bent uitermate empathisch en goed in verbindingen leggen en in verbinding met iemand blijven, als je goed geaard en verbonden bent met jezelf zonder jezelf op te offeren.
• Heel bewust de juiste kindplek in nemen in je gezin van herkomst en huidige gezin als je deze hebt, geen zorg meer dragen voor je ouders en durven ontvangen is langzaam loskomen van dit parentificatie mechanisme.
• Als je loskomt van het mechanisme parentificatie, kan er zelfwaardering groeien en word je sneller door anderen gewaardeerd.

Systemisch werk kan iedereen hier heel goed bij helpen om hiervan los te komen. Vaak zit er in je vrouwenlijn veel afhankelijkheid of angsten, waardoor al je voormoeders zich hebben moeten afsluiten van hun intuïtie en emoties, waardoor de liefde niet meer goed kon doorstromen. Dat heb jij dan ook ervaren als je jezelf hierin herkent. Dit heb ik zelf ook gedaan als kind, en ik ben uiteindelijk los kunnen komen van dit overlevingsmechanisme parentificatie. Dit betekende dat ik te veel verantwoordelijkheid ging overnemen en dit later in mijn leven bij veel mensen in mijn omgeving en relaties ook ging doen, omdat het voor mij onbewust heel gewoon was geworden. Dit koste mij vele burn-outs omdat ik te lang overbelast was, maar ik had geen idee dat het hier vandaan kwam.