HSP en overlevingsmechanismes?

Overlevingsmechanisme is deels biologisch bepaald vanuit de hersenen als kind zijnde en als volwassene en heeft vooral te maken met de angst voor het onbekende, dan stopt het voelen, dissocieer je en dan ga je in je hoofd zitten. In je hoofd zitten’ is een overlevingsmechanisme, een manier om je staande te houden voor iets wat je meestal in de kindertijd hebt ervaren, wat je op dat moment niet kon bevatten/verwerken of aan kon. Als dit te vaak is gebeurtd en je hebt dit niet kunnen verwerken.

Dit noemen ze onverwerkte trauma’s, wat in je volwassen leven kan leiden tot een of meerdere burn-outs. Dan ontstaat er tevens een beschermingsmechanisme: als er iets in jouw leven te pijnlijk wordt om te voelen, dan vlucht je in je hoofd. Je schept als het ware afstand, je bouwt een muur of een harnas – om niet ten onder te gaan aan de heftigheid van je eigen emoties. Zo heb je jezelf onbewust geprogrammeerd.

In je hoofd zitten was (en is misschien nog steeds) je redding. Daar mag je zeker wel dankbaar voor zijn. Want het heeft jou ook beschermd. Je hebt, om zo te spreken, goed ‘gevochten’, jezelf goed verdedigd en de situatie overleefd. Dan komt altijd een moment dat je er aan toe bent om dit te gaan verwerken, vaak door ziekte of burn-out krijg je kans om stil te staan en het te verwerken, dit is ook deels biologisch bepaald. Soms gebeurt er iets in je leven wat het trauma ‘wakker’ maakt. Dat is heel heftig.

Je kunt herbelevingen ervaren en in een diep zwart gat terecht komen. Het heeft ineens de controle over jou i.p.v. andersom. Een crisis is daarom het moment waarop je nieuwe vaardigheden kunt leren om iets te doen wat je nog niet eerder had geleerd te doen. Dan is het tijd om met dit trauma aan de slag te gaan d.m.v. EMDR en/ of traumatherapie. Dit is de meest effectieve manier om ze bij de wortel aan te pakken.

Juist als het trauma ‘wakker’ is kun je ermee aan de slag. En ja, het is een verschrikkelijk gevoel, maar je komt daar ook wel weer uit als je goed hulp zoekt, want dit kun je helaas niet alleen doen.

Vanuit trauma ontstaan overlevingsmechanismen, het kan zijn dat dit een negatieve gedachte overtuiging in jouw leven wordt. Beschermingsmechanismen hangen daar vaak mee samen. Het nadeel is, dat je niet werkelijk deel neemt aan je leven, maar langs de zijlijn blijft staan, alleen heb je vaak dat besef niet. Hoe je daar achter kunt komen, is dat je vaak angsten en verdriet ervaart, je nooit vrij voelt maar juist onzeker.

Het kan naar binnen keren (introvert persoon) of juist naar buiten toe, iemand die juist grenzen opzoekt zodat degene weer kan voelen (extravert persoon). Een overlevingsmechanisme wordt dan juist (on)bewust aangeleerd, word efficiënt gedrag, dat als doel heeft om je te helpen bij bepaalde pijnlijke of onplezierige situaties. Meestal ontstaan overlevingsmechanismen, ook wel overlevingsstrategieën genoemd, vanuit de kindertijd, maar het kan ook op latere leeftijd tot stand komen.

Als kind was je volledig afhankelijk van je ouders en/of verzorgers. Het krijgen van aandacht, zorg en liefde was van levensbelang. Toen je jong was, kon je niet overleven in je eentje. Je deed er alles aan om je veilig en geliefd te voelen. Dat doen we allemaal als kind zijnde.

Soms was er een tekort aan aandacht, liefde, emotionele of fysieke zorg. Ouders maakten bijvoorbeeld vaak ruzie met elkaar en hadden daardoor te weinig aandacht voor hun kinderen. Een ouder kon zelf getraumatiseerd zijn en daardoor niet weten hoe het om kon gaan met de emotionele behoeften van het kind.

Ouders konden gewelddadig zijn in woorden en daden, waren niet in staat om aandacht te geven, waren overbezorgd, of ze claimden zelf de liefde van het kind. Alle scenario’s zijn mogelijk. Ook kan het zijn dat alles gewoon fijn was in het gezin, maar dat er een bepaald gedrag van één van de ouders werd overgenomen. Het hoeft niet altijd heel dramatisch te zijn geweest om toch vanuit niet gezien worden, niet jezelf kunnen zijn je ander gedrag aanneemt om deze periode in je leven te ‘overleven’.

Hoe dan ook, ouders zijn ondanks hun goede intenties meestal niet perfect en hun gedrag is vaak goed te begrijpen. Dat neemt niet weg dat een kind regelmatig een overlevingsmechanisme heeft moeten ontwikkelen om genoeg aandacht te krijgen en het te redden. Zo gaat het vaak generatie op generatie door. Dat merk je ook bij de opstellingsavonden, wat soms wel meer dan 10 generaties geleden rechtgezet moet worden, omdat de vrouw nu last heeft van overlevingsmechanismes vanuit de familielijn.

Als volwassene, kun je je vroegere overlevingsmechanisme als een belemmering ervaren. Deze strategieën of mechanismen zijn ruw op te delen in een aantal hoofdgroepen, waarbij verschillende combinaties, wisselingen en gradaties mogelijk zijn, dit noemen ze trigger. Er gebeurt dan iets waarbij je in de vechten, vluchten of bevriezen stand komt.

Dit zijn de drie overlevingsstrategieën die gaan werken als het overlevingsmechanisme ‘aan’ wordt gezet. Begrijp me niet verkeerd, ik heb het over emotionele mechanisme. Als er werkelijk gevaar dreigt, iemand valt je in het donker aan, zijn dit ook de overlevingsmechanismes die dan geactiveerd worden, het is een natuurlijke staat van zijn op deze momenten.

Ik ga het nu hebben over als het jouw leven heeft overgenomen en je als het ware in je eigen gevangenis woont.

Als eerste: Vechten

Je hebt als kind geleerd om aandacht te trekken door lastig te zijn. Je schreeuwde, je speelde de baas en je had weinig oog voor de mensen om je heen. De aandacht die je kreeg was doorspekt met irritatie en boosheid. Maar aandacht was er, ook al was die negatief.

Vaak hebben volwassenen met dit overlevingsmechanisme niet door waarom anderen hen mijden. Ze voelen zich snel boos en uiten dit door dominant of agressief gedrag. Dit pittige gedrag zorgt ervoor dat de boel schijnbaar onder controle wordt gehouden. Van binnen voelen deze mensen zich vaak onzeker of minderwaardig. Terwijl ze zich alleen maar goed willen voelen over zichzelf. Hier zit vaak verdriet en kwetsbaarheid.

Tweede: Vluchten of vermijden

Je hebt al vroeg geleerd om uit beeld te blijven, vaak was dat rustiger of veiliger. Als kind (en misschien nog steeds) was je gevoelig, de prikkels van buiten voelden al snel intens aan. Daarom ging je zoveel mogelijk naar je eigen kamer en was je het liefst alleen.

Volwassenen die dit mechanisme hebben ontwikkeld, zeggen dat ze het idee hebben niet echt in het leven te staan. Ze voelen vaak een eenzaamheid van binnen. Ze vluchten in werk of andere bezigheden, soms verslavingen. Ook voelen ze zich onzeker in groepen. Ze vragen weinig aandacht en kunnen zich soms onzichtbaar maken. Hier zit vaak verdriet en angst.

Derde: Verlammen

Als kind deed je erg je best om het allemaal goed te doen. Je had precies door hoe de ander zich voelde en je paste je zoveel mogelijk aan. Je deed erg je best om alles binnen het gezin in rechte banen te leiden, zodat er een veilige stabiele omgeving voor jou ontstond.

Deze volwassenen hebben voelsprieten voor hun omgeving ontwikkeld, zodat ze overal op in kunnen springen. Hun aandacht is constant naar buiten gericht, ze geven veel en ze zijn alert op externe signalen. Het risico is dat ze zelf niet voelen wat ze nodig hebben en over hun grenzen (laten) gaan, met als resultaat uitputting of een burn-out.

Ze verlammen dan juist door die overprikkeling, je kunt dit dan niet verwerken in een korte tijd. Ook kan overprikkeling ‘verslavend’ werken, het is dan de adrenaline die geactiveerd wordt. Hier zit vaak de pijn van het niet gewaardeerd worden en het gevoel dat er over hun grenzen wordt gegaan.

Alle geschetste situaties.

In alle hierboven genoemde situaties kom ik tegen dat HSP mensen zijn gestopt met voelen. Het was niet veilig, werd niet gezien, gewaardeerd dat je als kind emoties, behoeftes en gevoelens had. Leren voelen wat er echt is, bevordert weer een gevoel van eigenwaarde. Wat je voelt en wilt is echt heel belangrijk.

Echt veranderen kost veel wilskracht. Die wilskracht moet je trainen, want uiterlijke verleidingen en innerlijke saboteurs liggen op de loer. Veel mensen vallen na verloop van korte of lange tijd weer terug in bekende patronen. “Als je het heel druk hebt of stress hebt, doet dat ook iets met je hormonen en hersenen. Je kunt minder hebben en je neemt daardoor minder informatie op.

Je brein kiest dan automatisch de bekende, meest gelopen route, een karrenspoor noem ik dat.. En voor je het weet zit je weer in je vertrouwde, veilige modus.

Veranderen is dus vooral een kwestie van heel bewust en vooral met aandacht leven. We kunnen het wel, maar het gaat zeker echt vanzelf. Het leven draait om bewuste keuzes maken en jezelf hier dagelijks in trainen tot het een nieuwe gewoonte wordt. Het duurt 21 dagen in de hersenen voordat je een nieuw ‘karrenspoor’ aan hebt gelegd.

Als je dan vaker dat nieuwe ‘karrenspoor’ gebruikt wordt dit een nieuw gedrags- en denk patroon. Eigenlijk hoef je iets maar een maand consequent te doen, en daarna zorgt het ‘karrenspoor’ ervoor dat jij het automatisch doet. Dit is hetzelfde als wat je nu automatisch doet zonder erbij na te denken, als je je hier niet bewust van bent is dit niet altijd zo constructief en positief voor jouzelf. Kies je voor verandering, of ben je tevreden met je huidige situatie en blijf je waar je bent?

Binnen de jaartraining voor hooggevoelige vrouwen is dit een groot aspect, hoe je je als het ware opnieuw leert programmeren door het je eerst bewust te worden, de zin hiervan in te zien om dit te verbeteren en dan een plan maken hoe je dit gaat doen en wat je valkuilen hierin zijn. Waardoor je je saboteur goed leert doorzien.

Dit met als doel dat jouw gedachten en gedragspatronen jouw ondersteunen in plaats van tegenwerken. Ook in het nieuwe VIP jaartraject die binnenkort op de site zichtbaar zal worden, zal dit de leidraad zijn tot een transformatieproces binnen het jaar, want als je het gevoel weer hebt controle over jezelf en je leven te krijgen, ga je je als vanzelf met je eigen hart verbinden en vanuit liefde leven. Als je echt een keuze hebt, is dit de meest natuurlijke weg.

Kortom: Om te veranderen is het belangrijk de betekenis van wat we willen veranderen te onderzoeken en te leren begrijpen. Aandacht voor wat er in het hier en nu in ons gebeurt, versterkt die bewustwording.

Bewaren

Bewaren